Với áp lực dân số tăng, nhu cầu thịt tăng nhưng diện tích chăn nuôi bị giới hạn, các nguy cơ dịch bệnh thường xảy ra, đồng thời, nhằm tìm kiếm 1 sản phẩm thịt có thể đáp ứng yêu cầu cho những người ăn kiêng, từ cuối thế kỷ XX giới khoa học đã mơ về “thịt nhân tạo” như một giải pháp hữu hiệu. THẾ NÀO LÀ THỊT NHÂN TẠO? Khái niệm về thịt nhân tạo được hiểu là những sản phẩm nhân tạo cung cấp protein và thành phần, hương vị thay thế thịt thông thường cho nhu cầu thực phẩm của con người. Hiện nay có 2 cách tiếp cận trong sản xuất thịt nhân tạo là: “thịt chay” có nguồn gốc thực vật và thịt nuôi cấy từ tế bào động vật. Thịt từ thực vật được sản xuất bằng cách sử dụng protein từ các nguồn thực vật như đậu, lạc, lúa mì,..., rồi được chế biến thành khối, bổ sung phụ gia và các thành phần dinh dưỡng khác như dầu, chất keo,…nhằm tạo hình thức, thành phần, hương vị và màu sắc tương tự như thịt động vật. Các thương hiệu lớn về “thịt chay” có thể kể đến như Beyond Meat và Impossible Foods của Mỹ, phát triển từ năm 2015 – 2016 và đã bắt tay với các thương hiệu lớn như Neat Burger, Burger King, KFC,… Thịt động vật nuôi cấy được biết đến với các tên gọi như: thịt nuôi cấy tế bào (cell-cultured meat), thịt ống nghiệm (in vitro meat), thịt phòng thí nghiệm (lab-grown meat), thịt tổng hợp (synthetic meat). Sản phẩm này ra đời bằng cách nuôi cấy các tế bào cơ của động vật trong một môi trường được kiểm soát. Các chất dinh dưỡng không được hình thành bởi tế bào cơ như sắt, vitamin B12 sẽ được bổ sung vào môi trường nuôi cấy để tạo ra các sản phẩm có giá trị dinh dưỡng tương đương với thịt thông thường. LƯỢC SỬ NGÀNH CN THỊT NHÂN TẠO Từ tháng 8/2013, miếng thịt bò nhân tạo đầu tiên trên thế giới đã được nuôi cấy thành công từ tế bào gốc, tại thủ đô London - Anh, bởi nhóm nghiên cứu của Giáo sư Mark Post. Sau đó, nhiều nghiên cứu đã được tiến hành thành công trên thế giới. Hà Lan được biết đến như “quê hương” đầu tiên của thịt động vật nuôi cấy sau khi một số công ty khởi nghiệp như Meatable và Mosa Meat ra đời. Đề án của Mosa Meat (Hà Lan) cho biết, về lý thuyết một tế bào bò có thể tạo ra 10.000 kg thịt nuôi cấy. Các tế bào nuôi cấy tăng gấp đôi số lượng sau mỗi 2 ngày. Các công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực thịt nuôi cấy đã huy động được hơn 125 triệu USD kể từ năm 2015 và tăng nhanh trong giai đoạn 2017-2018. Năm 2017, hai tỷ phú Bill Gates và Richard Branson đã tài trợ 17 triệu USD cho Công ty khởi nghiệp Memphis Meats tại San Francisco (Mỹ) để thương mại hóa thịt nhân tạo. Công ty này hiện nuôi cấy hàng loạt các loại thịt nhân tạo như thịt lợn, thịt vịt, thịt gà và thịt bò. Đầu năm 2020, Công ty BlueNalu (Mỹ) chuyên về nuôi cấy thịt hải sản dựa trên tế bào đã huy động được hơn 20 triệu USD từ các quỹ đầu tư. Israel là quốc gia ủng hộ mạnh mẽ ngành công nghiệp sản xuất thịt động vật nuôi cấy. Chính phủ Israel đã hỗ trợ 25 triệu USD vào quỹ ươm tạo của 2 công ty Future Meat Technologies và Supermeat. Cuối năm 2018, Công ty Aleph Farms đã tạo ra món bít tết dựa trên tế bào đầu tiên trên thế giới. Họ công bố có thể sản xuất một mẻ bít tết nuôi cấy trong vòng ba tuần, ngắn hơn nhiều so với gần 2 năm để nuôi một con bò. Cuối năm 2019, Aleph Farms hợp tác với Công ty 3D Bioprinting Solutions (Nga) cùng 2 công ty của Mỹ là Meal Source Technologies và Finless Foods đã nghiên cứu và thử nghiệm thành công việc tạo thịt nuôi cấy trên Trạm vũ trụ quốc tế. Đặc biệt là ngày 24/6/2021 vừa qua, cơ sở sản xuất thịt nuôi cấy quy mô công nghiệp, với công suất 500 kg/ngày, của công ty khởi nghiệp Future Meat Technologies đã ra đời tại thành phố Rehovot (Israel). Singapore là quốc gia đầu tiên trên thế giới cho phép bán thịt "nuôi cấy" từ phòng thí nghiệm(12/2020), khi cấp phép cho Công ty sản xuất thịt và trứng nhân tạo của Mỹ Eat Just Inc. Shiok Meats (Singapore) đang đẩy mạnh việc nghiên cứu phát triển nuôi cấy thịt của các loài giáp xác (tôm, cua) dựa trên tế bào. Họ hy vọng sẽ có sản phẩm thương mại trong vài năm tới. Tại Nhật Bản, Công ty sản xuất thịt Toriyama và đại lý xuất khẩu Awano Food Group đã hợp tác với Công ty JUST (Mỹ) để quảng bá, phát triển, phân phối toàn cầu món thịt bò Wagyu dựa trên tế bào. Nhiều quốc gia khác như Anh, Đức,…cũng đang bắt nhịp với hướng đi mới này. Theo Công ty nghiên cứu thị trường MarketsandMarkets, quy mô thị trường thịt nuôi cấy ước tính trị giá 214 triệu USD vào năm 2025 và dự kiến đạt 593 triệu USD vào năm 2032. Đến năm 2040, dự báo thịt nuôi cấy sẽ chiếm lĩnh 35% thị trường thịt. Các trở ngại chính cho thịt nhân tạo hiện nay là vấn đề pháp lý, giá thành cao, những lo ngại về mức độ an toàn và tâm lý của người tiêu dùng. NGUYỄN THỨC TUẤN (Lược dịch và tổng hợp)